Дуьм гъупи
Дуьм гъупи
Суьфдеи салгьо колхозгьо гуьнжунде оморетгьо, э шегьер Дербенд омбаре чуькле колхозгьо бири. Бири ужире колхозгьо, э комигьоки дебирет дегъ енебуге бисд кифлетгьо. У салгьо коргьой колхозгьо гьеле унгъэде хуб небируьт. Колхозгьо гуьнжундеи эри хэлгъ тозе кор бу. Унегуьре э кор гуьнжундеи колхозгьо кими вэгIдо егIэлмишигьош бирембу. У егIэлмишигьоре кулакгьо ве куьгьне гIоширгьой Дербенд хьэрекет мисохдуьт эри чарунде э тараф ишу, эри гировунде душьменигьоре э гъэршуй колхозгьо. Угьо эз хуьшде гуьнжунде жуьрбежуьре гофгьо э товуней колхозгьо, лов мисохдуьт э гIэрей хэлгъ.
Ёвдо, бебей Шевеньёйгьо, эз расдекиш, бири еки эз биненорегоргьой колхоз. Суьфде э колхоз энугьо дебируьт гьеме дегь кифлетгьо. Оморе-оморе жергей энугьо зиёд бире ве е ченд чуькле колхозлегьо гуьрд бире э е колхоз чарусд, э дуьруьжде колхоз, комики гьеле э сиимуьн салгьо э сал ю е миллион монет зиёдте гелуьр вегирдембу эз богъгьо, зимигьо ве бисдугьо.
Е руз шохьонгум Ёвдо не Шемей хьэрмэхь ю, гъупигьо э душгьошу вери, эз богъ колхоз эз кор эдембируьт оморе. гьо миденишуьт мивинуьт э пушой гъопушу, гIэилгьо десде поисде, чубугъгьоре э дес гирде, тик вокошире, егIни бейдогъгьоре хуно, эдет рэхь рафде-рафде мэгIни хунденуьт:
"- Бейдогъ власть э дес фэхьле,
Дуьм гъупии э сер фэхьле."
Ёвдо и гофгьоре шиновусденге, мэхьтел мунд, э лой гIэилгьо чарусде, пуьрси эз Шемей:
―Шиновусдени чуь хунденуьтге и гъурумсогъгьо?!
―Эри,―мугу Шемей,―и гофгьо эз гIэилгьо ведироморе гофгьо нисди, угьоре гъобоне шуьгъэме дуьшменгьо дешендет э лэгIэй энугьо...
Ёвдо мивинуь э десдей гIэилгьо Шевеньё кук юш дери. У гьеебо рафде эз гуш Шевеньё гирде, пуьрси:
―Ки хуте сохди ишмуре ижире гофгьоре эри гуфдире?
Шевеньё сер мигируь эри гирисде ве гирисде-гирисде э энгуьшдевоз мибирмуну э тараф эн е гIэил:
―И-и-и...
У гIэилгьойге екигьо мивирихуьт, екигьойге, э гирисдей шевеньё езугъ оморе, мибирмунуьт э тараф эн у гIэил, шевеньё бирмундебугьо, ве э е лэгIэ мигуют:
―Содугъ поюнди имуре э десде ве гьищди "мэгIни" хунде...
И гофгьоре шиновусденге, Шемей мирав мигируь эз гуш Содугъ:
―Гьери гу гъурумсох эзки шиновусдейге и гофгьоре?
Содугъ жугьоб нидуь, не гирисдеш нигирисуь. Содугъ бу кук Нисим гъунши Ёвдойгьо. Бебей Нисимигьо келе гIошириш небириге, юре э гъэдер богъгьо ве э дуь жиге хунегьо бири. Э еки эз хунегьо ишу зигьисдембируьт, унигере дорембируьт э кирочигьо эри пул гъэзенмиш сохдешу. Хьуькуьмет Совети оморенге, богъгьой энугьош ве еки эз хунегьош вегирде оморебируьт. Бебей Нисимигьо Мигьир омбаре дуьшменигьо гировундембу э гъэршуй большевикгьо ве кук хуьшдереш хуте сохдембу э рэхь ю бурав гуфдире. Те ю согъинде Мигьир не кук ю гировундембу дуьшменире э гъэршуйхь хуькуьмет Совети. Мигьир муьрде бэгъдо, Нисим эдембу рафде бебешу рафде рэхьэ. У э дуьл хуьшде эхи сохде нисе данусдембу дерд богъгьо ве хунешуре вегирдеире. Беде чини девлет. Девлет бугьо одоми, гьелбет евэхдиш нидану э дуьл хуьшде эхи сохде девлет эз дес ю вадарафдеире. Омбаре инсогьо бирет, эз сэгъэтишу ве эз девлет омбар хосдеишу, жун ишуре э негьогъи пуч сохдетгьо. Нисим денишире, виниренге, ки дие колхозгьош бисдо ве хьуькуьмет Совети руз-беруз эдее гужлуь бире, колхозгьош, эз егIэлмишигьоре, э кор гуьнжундеи энугьо дебирембируьтгьоре очмиш сохде бэгъдо, эдее муьхкем бире, сер гирд эри лов сохде э гIэрей хэлгъ жуьр-бежуьре зобуне ве руьхшендие гофгьо э товуней хуькуьмет Совети ве колозгьо.
Содугъ денишире, виниренге, ки Ёвдо не Шемей еки гуш юре, екиге гъул юре гирде, зэ ю дес нисе вегирденуьт, э угьо минет сохде, юре хьэрзо дуьт гуфдире, гирис-гирисде, мугу:
―Ме эз бе-бе-й-му шиновусдем...
Ёвдо не Шемей гъэгьрелуь бире, гье э гъупигьоревоз дарафденуьт э хьэёт Нисимигьо. Нисим нуьшдебу э гьейву, эдембу чой хурде. Угьо э хуьршевоз э сер Нисим оморе э е лэгIэ гуфдируьт:
―Тьуре гьич гIэйб-гIор оморени, номуссуьз? Ижире лоигъсуьзе гофгьоре эричуь дешендей э лэгIэй гIэилгьо?..
―Чуь гофгьоре? Номуссуьз ишму, хуьшденишмунит, богъгьой мере вегирдейт, недирегьоре дирейт, дирегьоре фурмуш сохдейт. Гьеле э сермеш дироморейт мере эри куфде э гъупигьоревоз?―Нисим сер мигируь э жуьр-бежуьре нифригьоревоз эри нифри сохде Ёвдоре, Шемее, колхозгьоре...
Ёвдо не Шемей тоб нидуьт, сер мигируьт э дуьм гъупигьоревоз эри куфде Нисиме: "Иш эри туь дуьм гъупии э сер фэхьле",―гуфдире-гуфдире. Гьеркишу е-дуь дуьм гъупии зере эзу, туф дешенде э сифет эну, миравт.
Ёвдо не Шемей дес-руй хуьшдере шушде, партал хуьшдере дегиш сохде, миравт э милиция эри мэгIлуьм сохде, ки Нисим э лэгIэй гIэилгьо герексуьзе, нуьм колхозгьоре беднум сохденигьо гофгьоре дешенде гуфдире.
Угьо э милиция оморенге, миденишуьт мивинуьт Нисимиш э милицияи. У нуьшдебу э рачей дежурный, эдембу чуьниге гуфдире.
Ёвдо не Шемей медан Нисим омори э милиция эри эз дес энугьо шуькеет сохде, юре куфди гуфдире. У гьетте Ёвдо не Шемее дире, гоф хуьшдере бурра, вадарафде эз милиция, видов-видов рафдени э хуне.